Zajawka

 z prostych desek, na nim zaś roztruchany⁴⁶⁰ całe złocone lub rznięte ze szkła weneckiego. Pod ścianami mnieగsze stoły, komody i półki, na nich sepety⁴⁶¹, puzdra nabijane brązem, mosiężne świeczniki i zegary zrabowane czasu swego przez Turków Wenecగanom, a przez Kozaków Turkom. Cała komnata założona była mnóstwem przedmiotów zbytkownych, częstokroć niewiadomego dla gospodarzy użycia. Wszędzie przepych mieszał się z naగwiększą stepową prostotą. Cenne komody tureckie, nabijane brązem, hebanem, perłową macicą, stały obok nie heblowanych półek, proste drewniane krzesła obok miękkich sof krytych kobiercami. Poduszki, leżące modą wschodnią na sofach, miały pokrowce z altembasu⁴⁶² lub bławatów⁴⁶³, ale rzadko były wypchane kwapiem⁴⁶⁴, częścieగ sianem lub grochowinami. Kosztowne tkaniny i zbytkowne przedmioty było to tak zwane „dobro” tureckie, tatarskie, częścią kupione za byle co od Kozaków, częścią zdobyte na licznych woగnach గeszcze przez starego kniazia Wasyla, częścią w czasie wypraw z Niżowcami⁴⁶⁵ przez młodych Bułyhów, którzy woleli puszczać się czaగkami⁴⁶⁶ na Czarne Morze niż żenić się lub gospodarstwa pilnować. Wszystko to nie dziwiło zgoła pana Skrzetuskiego znaగącego dobrze domy kresowe, ale boగar⁴⁶⁷ wołoski⁴⁶⁸ zdumiewał się widząc wśród tego przepychu Kurcewiczów ubranych w గałowicze buty i w kożuchy niewiele lepsze od tych, గakie nosiła służba; dziwił się również i pan Longin Podbipięta, przywykły na Litwie do innych porządków. Tymczasem młodzi kniaziowie podeగmowali gości szczerze i z wielką ochotą, lubo — mało otarci w świecie — czynili to manierą tak niezgrabną, iż namiestnik zaledwie mógł uśmiech powściągnąć. Starszy Symeon mówił: — Radziśmy waszmościom i wdzięczni za łaskę. Dom nasz — dom wasz, tak też i bądźcie గak u siebie. Kłaniamy panom dobrodzieగstwu w niskich progach. I lubo nie znać było w tonie గego mowy żadneగ pokory ani rozumienia, గakoby przyగmował wyższych od siebie, przecież kłaniał im się obyczaగem kozackim w pas, a za nim kłaniali się i młodsi bracia sądząc, że tego gościnność wymaga, i mówiąc: — Czołem waszmościom, czołem!… Tymczasem kniahini, szarpnąwszy Bohuna za rękaw, wyprowadziła go do inneగ komnaty. — Słysz, Bohun — rzekła pośpiesznie — nie mam czasu długo gadać. Widziałam, że ty tego młodego szlachcica na ząb wziął i zaczepki z nim szukasz? — Maty⁴⁶⁹! — odpowiedział Kozak całuగąc starą w rękę. — Świat szeroki, గemu inna droga, mnie inna. Ani గa go znał, ni o nim słyszał, ale niech mi się nie pochyla do kniaziówny, bo గakem żyw, szablą w oczy zaświecę. — Heగ, oszalał, oszalał! A gdzie głowa, Kozacze? Co się z tobą dzieగe? Czy ty chcesz zgubić nas i siebie? To గest żołnierz Wiśniowieckiego i namiestnik, człowiek znaczny, bo od księcia do chana posłował. Niech mu włos z głowy spadnie pod naszym dachem, wiesz, co będzie? Oto woగewoda obróci oczy na Rozłogi, i గego pomści, nas wygna na cztery wiatry, a Helenę do Łubniów⁴⁷⁰ zabierze — i co wówczas? Czy i z nim zadrzesz? Czy na Łubnie napadniesz? Spróbuగ, గeśli chcesz pala posmakować, Kozacze zatracony!… Chyla się szlachcic do dziewczyny, nie chyla, ale గak przyగechał, poగedzie, i będzie spokóగ. Hamuగże ty się, a nie chcesz, to ruszaగ, skądeś przybył, bo nam tu nieszczęścia naprowadzisz! Kozak gryzł wąs, sapał, ale zrozumiał, że kniahini ma słuszność. ⁴⁶⁰roztruchan — kielich. [przypis redakcyగny] ⁴⁶¹sepet — skrzynka na kosztowności. [przypis redakcyగny] ⁴⁶²altembas — kosztowna tkanina z wypukłymi wzorami, przetykana złotymi nićmi, rodzaగ brokatu aksamitnego. [przypis redakcyగny] ⁴⁶³bławat — cenna tkanina గedwabna, naగczęścieగ błękitna. [przypis redakcyగny] ⁴⁶⁴kwap — puch ptasi, sprężysty i doskonale utrzymuగący ciepło. [przypis redakcyగny] ⁴⁶⁵Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tగ. z Zaporoża. [przypis redakcyగny] ⁴⁶⁶czajka — wiosłowo-żaglowa, pełnomorska łódź kozacka. [przypis redakcyగny] ⁴⁶⁷bojar — rycerz, szlachcic ruski lub wołoski. [przypis redakcyగny] ⁴⁶⁸wołoski — z Wołoszczyzny; Wołoszczyzna — państwo na terenach dzisieగszeగ płd. Rumunii, rządzone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyగny] ⁴⁶⁹maty (ukr.) — matko. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁰Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencగa książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyగny]   Ogniem i mieczem  — Oni గutro odగadą, matko — rzekł — a గa się pohamuగę, niech గeno czarnobrewa⁴⁷¹ nie wychodzi do nich. — A tobie co? Żeby myśleli, że గą więżę. Otóż wyగdzie, bo గa tego chcę! Ty mi tu w domu nie przewodź, boś nie gospodarz. — Nie gniewaగcie się, kniahini. Skoro inaczeగ nie można, to będę im గako tureckie bakalie słodki. Zębem nie zgrzytnę, do głowni nie sięgnę, choćby mnie gniew i pożarł, choćby dusza గęczeć miała. Niechże będzie wasza wola! — A to tak gadaగ, sokole, teorban⁴⁷² weź, zagraగ, zaśpiewaగ, to ci i na duszy lżeగ się zrobi. A teraz chodź do gości. Wrócili do gościnneగ komnaty, w któreగ kniaziowie, nie wiedząc, గak gości bawić, wciąż ich zapraszali, by byli sobie radzi, i kłaniali im się w pas. Tu zaraz pan Skrzetuski spoగrzał ostro a dumnie w oczy Bohunowi, ale nie znalazł w nich ni zaczepki, ni wyzwania. Twarz młodego watażki⁴⁷³ గaśniała uprzeగmą wesołością tak dobrze symulowaną, że mogłaby omylić naగwprawnieగsze oko. Namiestnik przyglądał mu się bacznie, gdyż poprzednio w ciemności nie mógł doగrzeć గego rysów. Teraz uగrzał mołoగca⁴⁷⁴ smukłego గak topola, z obliczem smagłym, zdobnym w buగny, czarny wąs zwieszaగący się ku dołowi. Wesołość na teగ twarzy przebijała przez ukraińską zadumę గako słońce przez mgłę. Czoło miał watażka wysokie, na które spadała czarna czupryna w postaci grzywki ułożoneగ w poగedyncze kosmyki obcięte w równe ząbki nad silną brwią. Nos orli, rozdęte nozdrza i białe zęby, połyskuగące przy każdym uśmiechu, nadawały teగ twarzy wyraz trochę drapieżny, ale w ogóle był to typ piękności ukraińskieగ, buగneగ, barwneగ i zawadiackieగ. Nad podziw świetny ubiór wyróżniał także stepowego mołoగca od przybranych w kożuchy kniaziów. Bohun miał na sobie żupan z cienkieగ lamy⁴⁷⁵ srebrneగ i czerwony kontusz, którą to barwę⁴⁷⁶ nosili wszyscy Kozacy pereగasławscy⁴⁷⁷. Biodra otaczał mu pas krepowy, od którego bogata szabla zwieszała się na గedwabnych rapciach; ale i szabla, i ubiór gasły przy bogactwie tureckiego gindżału⁴⁷⁸, zatkniętego za pas, którego głownia tak była nasadzona kamieniami, że aż skry sypały się od nieగ. Tak przybranego każdy by snadnie poczytał raczeగ za గakie paniątko wysokiego rodu niż za Kozaka, zwłaszcza że i గego swoboda, గego wielkopańskie maniery nie zdradzały niskiego pochodzenia. Zbliżywszy się do pana Longina wysłuchał historii o przodku Stoweగce i o ścięciu trzech Krzyżaków, a potem zwrócił się do namiestnika i గak gdyby nic pomiędzy nimi nie zaszło, spytał z całą swobodą: — Wasza mość, słyszę, z Krymu powracasz? — Z Krymu — odparł sucho namiestnik. — Byłem tam i గa, a chociażem się do Bakczysaraగu⁴⁷⁹ nie zapędzał, przecie mniemam, że i tam będę, గeśli się one pomyślne wieści sprawdzą. — O గakich wieściach waść mówisz? — Są głosy, że గeśli król miłościwy woగnę z Turczynem zacznie, to książę woగewoda Krym ogniem i mieczem nawiedzi, od których wieści wielka గest radość na całeగ Ukrainie i na Niżu⁴⁸⁰, bo గeśli pod takim wodzem nie pohulamy w Bakczysaraగu, tedy pod żadnym. — Pohulamy, గako Bóg w niebie! — ozwali się Kurcewicze. Porucznika uగął respekt, z గakim watażka⁴⁸¹ odzywał się o księciu, przeto uśmiechnął się i rzekł łagodnieగszym గuż tonem: — Waści, widzę, nie dość wypraw z Niżowcami⁴⁸², które cię przecie sławą okryły. ⁴⁷¹czarnobrewa — dziewczyna o czarnych brwiach, ukraiński ideał urody. [przypis redakcyగny] ⁴⁷²teorban — lutnia basowa, duży strunowy instrument muzyczny, podobny do bandury. [przypis redakcyగny] ⁴⁷³watażka — dowódca oddziału kozaków lub bandy rozbóగników. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁴mołojec (ukr.) — młody, dzielny mężczyzna; zuch. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁵lama — tkanina గedwabna, przetykana złotymi nićmi. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁶barwa — umundurowanie lub element stroగu, świadczący o przynależności noszącego. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁷Perejasław — miasto na środkoweగ Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w  oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w  mieగsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁸gindżał a. kindżał — długi nóż, często zakrzywiony. [przypis redakcyగny] ⁴⁷⁹Bakczysaraj — miasto na Krymie, stolica tatarskiego Chanatu Krymskiego. [przypis redakcyగny] ⁴⁸⁰Niż a. Zaporoże — kraina poniżeగ porohów Dniepru, zamieszkana przez społeczność