Pko i polska

i flaszkę inkaustu⁶²³, któreగ kazał mu గak oka w głowie pilnować, bo pamiętał, że tych rzeczy nie masz w Rozłogach. Miał także chłopak polecenie, by nie powiadał, od kogo గest, by udawał, że do Czehryna⁶²⁴ గeǳie, i pilnie na wszystko zwracał oko, a zwłaszcza wywieǳiał się dobrze o Bohunie, gǳie గest i co porabia. Rzęǳian nie dał sobie dwa razy instrukcగi powtarzać, czapkę na bakier nasunął, nahaగem⁶²⁵ świsnął i poగechał. Dla pana Skrzetuskiego rozpoczęły się ciężkie dni oczekiwania. Dla zabicia czasu ścinał się w palcaty⁶²⁶ z panem Wołodyగowskim, wielkim mistrzem w teగ sztuce, lub ǳirytem⁶²⁷ do pierścienia rzucał.

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Wpisy

Strony

Home

Zdarzył się też w Łubniach wypadek, którego namiestnik o mało zdrowiem nie przypłacił. Pewnego dnia niedźwiedź, zerwawszy się z łańcucha na podwórcu zamkowym, poszczerbił dwóch masztalerzy⁶²⁸, popłoszył konie pana komisarza Chlebowskiego i na koniec rzucił się na namiestnika, który szedł właśnie z cekhauzu⁶²⁹ do księcia, bez szabli przy boku, maగąc w ręku tylko lekki naǳiak⁶³⁰ z mosiężną główką. Namiestnik byłby zginął niezawodnie, gdyby nie pan Longin, który uగrzawszy z cekhauzu, co się ǳieగe, porwał za swóగ Zerwikaptur i przybiegł na ratunek. Pan Longin okazał się w zupełności godnym potomkiem przodka Stoweగki, gdyż w oczach całego dworu odwalił గednym zamachem łeb niedźwieǳiowi wraz z łapą, któren to dowód naǳwyczaగneగ siły poǳiwiał z okna sam książę i wprowaǳił następnie pana Longina do pokoగów księżneగ, gǳie Anusia Borzobohata tak wabiła go oczkiem, że nazaగutrz musiał iść do spowieǳi i następnie przez trzy dni nie pokazywał się w zamku, póki żarliwą modlitwą wszelkich pokus nie odpęǳił. Tymczasem upłynęło dni ǳiesięć, a Rzęǳiana nie było widać z powrotem. Nasz pan Jan schudł z oczekiwania i tak wymizerniał, że aż Anusia poczęła się wypytywać przez posły, co mu గest — a Carboni, doktor książęcy, zapisał mu గakąś driakiew⁶³¹ na melancholię. Ale inneగ on driakwi potrzebował, gdyż dniem i nocą o swoగeగ kniaziównie rozmyślał — i czuł coraz mocnieగ, że to nie żadne płoche uczucie zagnieźǳiło się w గego sercu, ale miłość wielka, która musi być zaspokoగona, bo inaczeగ pierś luǳką గak słabe naczynie rozsaǳić gotowa. Łatwo więc sobie wyobrazić radość pana Jana, gdy pewnego dnia o świcie wszedł do గego kwatery Rzęǳian, zabłocony, zmęczony, wymizerowany, ale wesół i z dobrą wieścią wypisaną na czole. Namiestnik గak się zerwał wprost z łoża, tak przybiegłszy do niego chwycił go za ramiona i krzyknął: — Listy masz? List — Mam, panie. Oto są. Namiestnik porwał i zaczął czytać. Długi czas wątpił, czy mu nawet w razie naగpomyślnieగszym Rzęǳian list przywiezie, gdyż nie był pewny, czy Helena pisać umie. Kresowe niewiasty nie bywały uczone, a Helena chowała się do tego mięǳy prostakami. Jednakże widocznie oగciec nauczył గą గeszcze teగ sztuki, gdyż skreśliła długi list na cztery strony papieru. Biedaczka nie umiała wprawǳie wyrażać się ozdobnie, retorycznie, ale wprost od serca pisała co następuగe: „Już గa waćpana nigdy nie zapomnę, waćpan mnie pręǳeగ, bo słyszę, że są i płosi mięǳy wami. Ale gdyś pacholika⁶³² umyślnie tyle mil drogi przysłał, to widać, żem ci ⁶²²szlachcic chodaczkowy — ubogi szlachcic. [przypis redakcyగny] ⁶²³inkaust (daw.) — atrament. [przypis redakcyగny] ⁶²⁴Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkoweగ Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, గedna z naగdaleగ wysuniętych twierǳ Rzeczypospoliteగ. [przypis redakcyగny] ⁶²⁵nahaj — bicz, szpicruta. [przypis redakcyగny] ⁶²⁶palcat — kĳ boగowy, broń ćwiczebna do nauki szermierki. [przypis redakcyగny] ⁶²⁷ǳiryt — roǳaగ włóczni. [przypis redakcyగny] ⁶²⁸masztalerz — staగenny. [przypis redakcyగny] ⁶²⁹cekhauz (z niem. Zeughaus) — arsenał, zbroగownia. [przypis redakcyగny] ⁶³⁰naǳiak — broń o kształcie zaostrzonego młotka, służąca w bitwie do rozbĳania zbroi przeciwnika. [przypis redakcyగny] ⁶³¹driakiew — roślina zielna. [przypis redakcyగny] ⁶³²pacholik a. pachołek — służący, pomocnik. [przypis redakcyగny]   Ogniem i mieczem  miła గak i ty mnie, za coć sercem wǳięcznym ǳiękuగę. Nie myśl też waćpan, aby to nie było przeciw skromności moగeగ tak ci o tym kochaniu pisać, ale snadź lepieగ గuż prawdę powieǳieć niż zełgać albo గą ukrywać, gdy zgoła co innego గest w sercu. Wypytywałam też imć Rzęǳiana, co w Łubniach⁶³³ porabiasz i గakie są wielkiego dworu obyczaగe, a gdy mnie o uroǳie i gładkości tamteగszych panien powiadał, prawie że łzami od wielkiego smutku się zalałam…” Tu namiestnik przerwał czytanie i spytał Rzęǳiana: — Coś ty tam, kpie, powiadał? — Wszystko dobrze, panie! — odpowieǳiał Rzęǳian. Namiestnik czytał daleగ: „… Bo గakże mnie prostaczce porównywać się z nimi. Ale powieǳiał mi pachołek, iż waćpan na żadną i patrzyć nie chcesz…” — Toś dobrze powieǳiał! — rzekł namiestnik. Rzęǳian nie wieǳiał wprawǳie, o co iǳie, bo namiestnik czytał list po cichu, ale zrobił mądrą minę i chrząknął znacząco. Skrzetuski zaś czytał daleగ: „… I zaraz pocieszyłam się, prosząc Boga, by cię nadal w takoweగ dla mnie życzliwości utrzymał i oboగgu nam błogosławił — amen. Jużem się tak też za waćpanem stęskniła, గako właśnie za matką, bo mnie sierocie smutno na świecie, ale nie przy waćpanu… Bóg patrzy na moగe serce, że గest czyste, a co innego గest prostactwo, które mnie wybaczyć musisz…” W dalszym ciągu donosiła śliczna kniaziówna, że do Łubniów ze stryగenką wyగadą, గak tylko drogi będą lepsze, i że sama kniahini chce wyగazd przyśpieszyć, gdyż z Czehryna⁶³⁴ dochoǳą wieści o గakichś niespokoగnościach kozackich, czeka więc tylko na powrót młodych kniaziów, którzy do Bogusławia na గarmark koński poగechali. „Prawǳiwy z waćpana czarownik — pisała daleగ Helena — żeś sobie i stryగnę zగednać umiał”. Tu namiestnik uśmiechnął się, przypomniał sobie bowiem, గakimi to sposoby musiał tę stryగnę zగednywać. List kończył się zapewnieniami stałeగ a poczciweగ miłości, గaką właśnie przyszła żona mężowi winna. W ogóle zaś przeglądało z niego istotnie serce czyste, dlatego też namiestnik odczytywał ten list serdeczny po kilkanaście razy od początku do końca, powtarzaగąc sobie w duszy: „Moగa wǳięczna ǳiewko! niechże mnie Bóg opuści, గeśli cię kiedy zaniecham.” Potem zaś począł wypytywać o wszystko Rzęǳiana. Sprytny pachołek zdał mu dokładnie sprawę z całeగ podróży. Przyగęto go uczciwie. Stara kniahini wybadywała go o namiestnika, a dowieǳiawszy się, że był rycerzem znakomitym i księcia poufnym, a przy tym człowiekiem zamożnym, rada była. — Pytała mnie też — rzekł Rzęǳian — czy గegomość, గak co obiecnie⁶³⁵, zawsze słowo zǳierży, a గa గeగ na to: „Moగa mościa pani! gdyby ten wołoszynek⁶³⁶, na którym przyగechałem, był mnie obiecany, wieǳiałbym, że గuż mnie nie minie…” — Frant z ciebie — rzecze namiestnik — ale kiedyś tak za mnie zaręczył, to go గuż trzymaగ. Nie symulowałeś tedy nic? powieǳiałeś, że గa cię przysłałem? — Powieǳiałem, bom obaczył, że można, i zaraz గeszcze wǳięcznieగ mnie przyగęli, a szczególnieగ panna, która గest tak cudna, గak drugieగ na świecie nie znaleźć. A dowieǳiawszy się, że od గegomości గadę, గuż też nie wieǳiała, gǳie mnie posaǳić, i gdyby nie post, opływałbym we wszystko గako w niebie. Czytaగąc list గegomościn, łzami go oblewała od radości. Namiestnik zamilkł również od radości i po chwili dopiero spytał znowu: — A o onym Bohunie niceś się nie dowieǳiał? — Nie zdawało mi się panny albo pani o to pytać, alem wszedł w konfidencగę ze starym Tatarem Czechłym, któren choć poganin, గest wiernym panienki sługą. Ten mnie ⁶³³Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencగa książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyగny] ⁶³⁴Czehryn a. Czehryń (ukr. Czyhyryn) — miasto na środkoweగ Ukrainie, położone nad Taśminą, dopływem środkowego Dniepru, గedna z naగdaleగ wysuniętych twierǳ Rzeczypospoliteగ. [przypis redakcyగny] ⁶³⁵obiecnie — ǳiś popr. forma  os. lp cz.przysz.: obieca. [przypis redakcyగny] ⁶³⁶wołoszynek — koń wołoski a. wałach, koń kastrowany. [przypis redakcyగny]   Ogniem i mieczem  powiadał, że z początku mruczeli oni wszyscy na గegomości barǳo, ale potem się ustatkowali, a to gdy stało się im wiadomo, iż co prawią o skarbach tego Bohuna, to baగka. — Jakimże sposobem o tym się przekonali? — A to, wiǳi గegomość, było tak: Mieli oni dyferencగę⁶³⁷ z Siwińskimi, którą potem obowiązali się spłacić. Jak przyszedł termin, tak do Bohuna: „Pożycz!” a on na to: „Dobra tureckiego — powiada — trochę mam, ale skarbów żadnych, bo com miał, tom — powiada — i rozrzucił.” Jak też to usłyszeli, zaraz im był tańszy, i do గegomości afekt zwrócili. — Nie ma co mówić, dobrześ się o wszystkim wywieǳiał. — Móగ గegomość, gdybym గa się గednego wywieǳiał, a drugiego nie, tedyby గegomość mógł do mnie rzec: „Konia mi darowałeś, a terlicyś nie dał.” Co by గegomości było po koniu bez terlicy⁶³⁸? — No, no, to weźże i terlicę. — ǲiękuగę pokornie గegomości. Oni też Bohuna do Pereగasławia⁶³⁹ zaraz wyprawili, więc గakem się o tym dowieǳiał, tak sobie myślę: czemu bym i గa nie miał do Pereగasławia dotrzeć. Bęǳie ze mnie pan kontent, to mnie barwa⁶⁴⁰ pręǳeగ doగǳie… — Doగǳie cię na nową ćwierć⁶⁴¹. To byłeś i w Pereగasławiu? — Byłem. Alem Bohuna tam nie znalazł. Stary pułkownik Łoboda⁶⁴² chory. Mówią, że rychło po nim Bohun pułkownikiem zostanie… Ale tam się ǳieగe coś ǳiwnego. Semenów⁶⁴³ ledwie garść przy chorągwi została — reszta, mówią, za Bohunem pociągnęła czy też na Sicz⁶⁴⁴ zbiegła i to గest, móగ గegomość, ważna rzecz, bo tam się podobno గakaś rebelia knuగe. Chciałem się koniecznie czegoś dowieǳieć o Bohunie, aleć tylko tyle mi powieǳiano, że się na ruski brzeg⁶⁴⁵ przeprawił. Ano! myślę sobie: kiedy tak, to nasza panienka od niego bezpieczna — i wróciłem. — Dobrześ się sprawił. A przygody గakieగ w podróży nie miałeś? — Nie, móగ గegomość, గeno mi się గeść okrutnie chce. Rzęǳian wyszedł, a namiestnik, zostawszy sam, zaczął na nowo odczytywać list Heleny i do ust przyciskać te literki nie tak kształtne గak ręka, która గe kreśliła. Ufność wstąpiła mu w serce i myślał sobie: „Niedługo drogi podeschną, byle Bóg dał pogodę. Kurcewicze też dowieǳiawszy się, że Bohun hołysz⁶⁴⁶, pewnie mnie గuż nie zdraǳą. Puszczę im Rozłogi, గeszcze swego dołożę, byle oneగ kochaneగ gwiazdki dostać…” I przybrawszy się, z గaśnieగącą twarzą, z pełną od szczęścia piersią, szedł do kaplicy, by Bogu naprzód za dobrą nowinę pokornie poǳiękować. ఝ  Na całeగ Ukrainie i Zadnieprzu⁶⁴⁷ poczęły zrywać się గakieś szumy, గakoby zwiastuny bu- Omen rzy bliskieగ; గakieś ǳiwne wieści przelatywały od sioła do sioła, od futoru⁶⁴⁸ do futoru, na kształt owych roślin, które గesienią wiatr po stepach żenie⁶⁴⁹, a które lud perekotypolem zowie. W miastach szeptano sobie o గakieగś wielkieగ woగnie, lubo⁶⁵⁰ nikt nie wieǳiał, kto i przeciwko komu ma woగować. Coś zapowiadało się wszelako. Twarze luǳkie stały ⁶³⁷dyferencja (z łac. differo: odsuwam, odkładam) — tu: dług. [przypis redakcyగny] ⁶³⁸terlica — stelaż siodła. [przypis redakcyగny] ⁶³⁹Perejasław — miasto na środkoweగ Ukrainie, niedaleko Kĳowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w  oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w  mieగsce rokowań Polaków z Chmielnickim. [przypis redakcyగny] ⁶⁴⁰barwa — mundur. [przypis redakcyగny] ⁶⁴¹ćwierć — kwartał, okres trzech miesięcy. [przypis redakcyగny] ⁶⁴²Łoboda, Fedir (zm. ) — dowódca pułku pereగasławskiego w latach –, sęǳia generalny starszyzny kozackieగ, po bitwie pod Konotopem () poగmany przez Rosగan, zmarł w Rosగi na zesłaniu. [przypis redakcyగny] ⁶⁴³semen (daw.) — Kozak na czyగeగś służbie, zbroగny służący. [przypis redakcyగny] ⁶⁴⁴Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na గedneగ z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyగny] ⁶⁴⁵ruski brzeg — prawy brzeg Dniepru nazywano ruskim, lewy tatarskim. [przypis autorski] ⁶⁴⁶hołysz (z ukr.) — golec, biedak. [przypis redakcyగny] ⁶⁴⁷Zadnieprze — Lewobrzeżna Ukraina, tereny na wschód od Dniepru, gǳie położone są np. Połtawa i Łubnie. [przypis redakcyగny] ⁶⁴⁸futor a. chutor — poగedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiółek. [przypis redakcyగny] ⁶⁴⁹żenie (z ukr.) — gna. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁰lubo (starop.) — chociaż. [przypis redakcyగny]   Ogniem i mieczem  się niespokoగne. Rolnik niechętnie z pługiem na pole wychoǳił, chociaż wiosna przyszła wczesna, cicha, ciepła, a nad stepami ǳwoniły od dawna skowronki. Wieczorami luǳie po siołach gromaǳili się w kupy i stoగąc na droǳe, gwarzyli półgłosem o rzeczach strasznych. Ślepców krążących z lirami i pieśnią wypytywano o nowiny. Niektórym zdało się, że nocami wiǳą గakieś odblaski na niebie i że księżyc czerwieńszy niż zwykle podnosi się zza borów. Wróżono klęski lub śmierć królewską — a wszystko to było tym ǳiwnieగsze, że do ziem onych, przywykłych z dawna do niepokoగów, walk, naగazdów, strach niełatwy miał przystęp; musiały więc గakieś wyగątkowo złowrogie wichry grać w powietrzu, skoro niepokóగ stał się powszechny. Tym ciężeగ, tym dusznieగ było, że nikt nie umiał niebezpieczeństwa wskazać. Wszelako mięǳy oznakami złeగ wróżby dwie szczególnie zdawały się wskazywać, że istotnie coś zagraża. Oto naprzód niesłychane mnóstwo ǳiadów lirników poగawiło się po wszystkich wsiach i miastach, a były mięǳy nimi గakieś postacie obce, nikomu nie znane, o których szeptano sobie, że to są ǳiady fałszywe. Ci, włócząc się wszęǳie, zapowiadali taగemniczo, iż ǳień sądu i gniewu bożego się zbliża. Po wtóre, że Niżowcy⁶⁵¹ poczęli pić na umór. Druga oznaka była గeszcze niebezpiecznieగsza. Sicz⁶⁵², w zbyt szczupłych granicach obగęta, nie mogła wszystkich swych luǳi wyżywić, wyprawy nie zawsze się zdarzały, przeto stepy nie dawały chleba Kozakom, mnóstwo więc Niżowców⁶⁵³ rozpraszało się rokrocznie, w spokoగnych czasach, po okolicach zamieszkałych. Pełno ich było na Ukrainie, ba! nawet na całeగ Rusi. Jedni zaciągali się do pocztów⁶⁵⁴ starościńskich, inni szynkowali wódkę po drogach, inni trudnili się po wsiach i miastach handlem i rzemiosłami. W każdeగ prawie wsi stała opodal od innych chata, w któreగ mieszkał Zaporożec⁶⁵⁵. Niektórzy mieli w takich chatach żony i gospodarstwo. A Zaporożec taki, గako człek zwykle kuty i bity, był poniekąd dobroǳieగstwem wsi, w któreగ mieszkał. Nie było nad nich lepszych kowali, kołoǳieగów, garbarzy, woskoboగów⁶⁵⁶, rybitwów⁶⁵⁷ i myśliwych. Kozak wszystko umiał, wszystko zrobił: dom postawił i siodło uszył. Powszechnie గednak nie byli to osadnicy spokoగni, bo żyli życiem tymczasowym. Kto chciał wyrok zbroగno⁶⁵⁸ wyegzekwować, na sąsiada naగazd zrobić lub się od spoǳiewanego obronić, potrzebował tylko krzyknąć, a wnet mołoగcy⁶⁵⁹ zlatywali się గak krucy⁶⁶⁰ na żer gotowi. Używała ich też szlachta, używało duchowieństwo wschodnie, wiecznie spory ze sobą wiodące, gdy గednak i takich wypraw brakło, to mołoగcy sieǳieli cicho po wsiach, pracuగąc do upadłego i w pocie czoła zdobywaగąc chleb powszedni. I trwało tak czasem rok, dwa, aż nagle przychoǳiła wieść o గakoweగś walneగ wyprawie czy to గakiego atamana na Tatarów, czy na Lachiw⁶⁶¹, czy wreszcie paniąt polskich na Wołoszczyznę⁶⁶² i wnet ci kołoǳieగe, kowale, garbarze, woskoboగe porzucali spokoగne zaగęcie i przede wszystkim poczynali pić na śmierć we wszystkich szynkach ukraińskich. Przepiwszy wszystko, pili daleగ na borg⁶⁶³, ne na to, szczo గe, ałe na to, szczo bude⁶⁶⁴. Omen Przyszłe łupy miały zapłacić hulatykę. Zగawisko owo powtarzało się tak stale, że późnieగ doświadczeni luǳie ukraińscy zwykli mawiać: „Oho! trzęsą się szynki od Niżowców⁶⁶⁵ — w Ukrainie coś się gotuగe.” I starostowie wzmacniali zaraz załogi w zamkach, pilnie daగąc na wszystko baczenie, panowie ściągali poczty, szlachta wysyłała żony i ǳieci do miast. ⁶⁵¹Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tగ. z Zaporoża. [przypis redakcyగny] ⁶⁵²Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na గedneగ z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyగny] ⁶⁵³Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tగ. z Zaporoża. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁴poczet — orszak, drużyna, słuǳy, towarzyszący panu w podróżach. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁵Zaporożec — Kozak z Zaporoża. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁶woskoboj a. woskobojnik (daw.) — człowiek zaగmuగący się obróbką wosku pszczelego, używanego do produkcగi świec. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁷rybitwa (starop.) — rybak. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁸zbrojno — ǳiś popr.: zbroగnie. [przypis redakcyగny] ⁶⁵⁹mołojec (ukr.) — młody, ǳielny mężczyzna, zuch; tu: Kozak. [przypis redakcyగny] ⁶⁶⁰krucy — ǳiś oppr. forma M. lm: kruki. [przypis redakcyగny] ⁶⁶¹na Lachiw (daw. ukr.) — na Polaków. [przypis redakcyగny] ⁶⁶²Wołoszczyzna — państwo na terenach ǳisieగszeగ płd. Rumunii, rząǳone przez hospodara i zależne od Imperium Osmańskiego. [przypis redakcyగny] ⁶⁶³na borg (ukr.) — na kredyt. [przypis redakcyగny] ⁶⁶⁴ne na to, szczo je, ałe na to, szczo bude (ukr.) — nie za to, co గest, ale za to, co bęǳie. [przypis redakcyగny] ⁶⁶⁵Niżowcy — wolni Kozacy z Niżu, tగ. z Zaporoża. [przypis redakcyగny]   Ogniem i mieczem  Owóż wiosny teగ Kozacy poczęli pić గak nigdy, trwonić na ślepo wszelakie zapracowane dobro, i to nie w గednym powiecie, nie w గednym woగewóǳtwie, ale na całeగ Rusi, గak długa i szeroka. Coś się więc gotowało naprawdę, chociaż sami Niżowcy nie wieǳieli zgoła, co takiego. Zaczęto mówić o Chmielnickim, o గego na Sicz⁶⁶⁶ ucieczce i o grodowych⁶⁶⁷ z Czerkas⁶⁶⁸, Bogusławia⁶⁶⁹, Korsunia⁶⁷⁰ i innych miast, zbiegłych za nim — ale powiadano też i co innego. Od lat całych krążyły గuż wieści o wielkieగ woగnie z pogany⁶⁷¹, któreగ król chciał, by dobrym mołoగcom⁶⁷² łupu przysporzyć, ale Lachy⁶⁷³ nie chcieli — a teraz te wszystkie wieści pomieszały się ze sobą i zroǳiły w głowach luǳkich niepokóగ i oczekiwanie czegoś naǳwyczaగnego. Niepokóగ ów przedarł się i za mury łubniańskie⁶⁷⁴. Na te wszystkie oznaki niepodobna było oczu zamykać, a zwłaszcza nie miał tego zwyczaగu książę Jeremi. W గego państwie niepokóగ nie przeszedł wprawǳie we wrzenie — strach trzymał w ryzie wszystkich — ale po nieగakim czasie z Ukrainy zaczęły dolatywać słuchy, że tu i owǳie chłopi zaczynaగą dawać opór szlachcie, że morduగą Żydów, że chcą się gwałtem zaciągnąć do regestru na woగnę z pogany i że liczba zbiegów na Sicz coraz się powiększa. Porozsyłał więc książę posłańców: do pana krakowskiego⁶⁷⁵, do pana Kalinowskiego⁶⁷⁶, do Łobody⁶⁷⁷ w Pereగasławiu⁶⁷⁸, a sam ściągał stada ze stepów i woగsko z pałanek⁶⁷⁹. Tymczasem przyszły wieści uspokaగaగące. Pan hetman wielki⁶⁸⁰ donosił wszystko, co wieǳiał o Chmielnickim, nie uważał గednak, aby గaka zawierucha mogła z teగ sprawy wyniknąć; pan hetman polny pisał, że „hultaగstwo zwykle గako roగe⁶⁸¹ burzy się na wiosnę”. Jeden stary chorąży Zaćwilichowski przesłał list zaklinaగący księcia, żeby niczego nie lekceważyć, bo wielka burza iǳie od ǲikich Pól⁶⁸². O Chmielnickim donosił, że z Siczy do Krymu pognał, by chana o pomoc prosić. „A గako mnie z Siczy przyగaciele donoszą — pisał — iż tam koszowy⁶⁸³ ze wszystkich ługów i rzeczek piesze i konne woగsko ściąga nie mówiąc nikomu, dlaczego to czyni, mniemam przeto, iż ta burza na nas się zwali, co గeżeli z pomocą tatarską się stanie, daగ Boże, by zguby wszystkim ziemiom ruskim nie przyniosło.” ⁶⁶⁶Sicz Zaporoska — wędrowna stolica Kozaków Zaporoskich, obóz warowny na గedneగ z wysp dolnego Dniepru. [przypis redakcyగny] ⁶⁶⁷grodowi — tu: załoga zamku, zbroగni, Kozacy. [przypis redakcyగny] ⁶⁶⁸Czerkasy — miasto na prawym brzegu środkowego Dniepru, położone ok.  km na płd. wschód od Kĳowa. [przypis redakcyగny] ⁶⁶⁹Bogusław — miasto na środkoweగ Ukrainie, położone ok.  km na południe od Kĳowa, nad rzeką Roś. [przypis redakcyగny] ⁶⁷⁰Korsuń (ǳiś ukr.: Korsuń-Szewczenkiwskĳ) — miasto na środkoweగ Ukrainie nad rzeką Roś, w średniowieczu zamek władców kĳowskich, w XVII w. rezydencగa Wiśniowieckich; w bitwie pod Korsuniem () Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciężyli woగska polskie. [przypis redakcyగny] ⁶⁷¹z pogany — ǳiś popr. forma N. lm: z poganami. [przypis redakcyగny] ⁶⁷²mołojec (ukr.) — młody, ǳielny mężczyzna, zuch; tu: Kozak. [przypis redakcyగny] ⁶⁷³Lachy (z ukr.) — tak nazywali Polaków wschodni sąsieǳi. [przypis redakcyగny] ⁶⁷⁴Łubnie — miasto na Połtawszczyźnie, na śr.-wsch. Ukrainie, rezydencగa książąt Wiśniowieckich. [przypis redakcyగny] ⁶⁷⁵pan krakowski — Mikołaగ Potocki, zwany Niedźwieǳia Łapa, herbu Pilawa (ok. –), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach –. [przypis redakcyగny] ⁶⁷⁶Kalinowski, Marcin herbu Kalinowa (–) — hetman polny koronny, woగewoda czernihowski, zginął w bitwie pod Batohem (). [przypis redakcyగny] ⁶⁷⁷Łoboda, Fedir (zm. ) — dowódca pułku pereగasławskiego w latach –, sęǳia generalny starszyzny kozackieగ, po bitwie pod Konotopem () poగmany przez Rosగan, zmarł w Rosగi na zesłaniu. [przypis redakcyగny] ⁶⁷⁸Perejasław — miasto na środkoweగ Ukrainie, niedaleko Kĳowa, w XVII w. ośrodek kozacki; w  oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w  m

Zajawka

z prostych desek, na nim zaś roztruchany⁴⁶⁰ całe złocone lub rznięte ze szkła weneckiego. Pod ścianami mnieగsze stoły, komody i półki, na nich sepety⁴⁶¹, puzdra nabĳane brązem, mosiężne świeczniki i zegary zrabowane czasu swego przez Turków Wenecగanom, a przez Kozaków Turkom. Cała komnata założona była mnóstwem przedmiotów zbytkownych, częstokroć niewiadomego dla gospodarzy użycia. Wszęǳie przepych mieszał się z naగwiększą stepową prostotą. Cenne komody tureckie, nabĳane brązem, hebanem, perłową macicą, stały obok nie heblowanych półek, proste drewniane krzesła obok miękkich sof krytych kobiercami. Poduszki, leżące modą wschodnią na sofach, miały pokrowce z altembasu⁴⁶² lub bławatów⁴⁶³, ale rzadko były wypchane kwapiem⁴⁶⁴, częścieగ sianem lub grochowinami. Kosztowne tkaniny i zbytkowne przedmioty było to tak zwane „dobro” tureckie, tatarskie, częścią kupione za byle co od Kozaków, częścią zdobyte na licznych woగnach గeszcze przez starego kniazia Wasyla, częścią w czasie wypraw z Niżow

Czytaj więcej

Najwięksi pisarze 2021

Pko i polska

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Komentarze

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Kolonia

Zajawka

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony

Wpisy

Strony